Skip to main content
heemskerk-slot-assumburg

Heemskerk

Heemskerk is een plaats en gemeente in Midden-Kennemerland in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente telt bijna 40.000 inwoners en heeft een oppervlakte van 31,7 km². Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen. Heemskerk ligt aan de westkust van Noord-Holland, ten noorden van het Noordzeekanaal. De gemeente maakt deel uit van de regio's Kennemerland, Noorderkwartier, de IJmond en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Heemskerk heeft vier buurgemeenten: Castricum in het noorden, Uitgeest in het noordoosten en oosten, Zaanstad in het zuidoosten, Beverwijk in het zuiden en de westgrens wordt gevormd door de Noordzee. Het uitgestrekte duingebied en het Noordzeestrand zijn samen met Chateau Marquette en Slot Assumburg de grootste attracties van de gemeente Heemskerk.

De naam Heemskerk

De oorspronkelijke betekenis van de naam Heemskerk is niet met zekerheid vast te stellen. De plaatsnaam zou een combinatie kunnen zijn van de oude Friese persoonsnaam 'Hemezo en 'kerka', het oud Nederlandse woord voor 'kerk'. De kerk van Hemezo dus. Wie Hemezo was is niet bekend, mogelijk gaat het om een Friese non die daar een klooster zou hebben.

Tot 1988 gold een oorkonde uit 1063 als de oudst bekende bron waarin de naam Heemskerk voorkomt. Het gaat om een akte waarin de bisschop van Utrecht en de abt van Echternach een overeenkomst bezegelen. In 1988 werd echter bekend dat de naam 'Heemskerk' in verbasterde vorm al bestond in 1049. In het Echternachs Sacramentarium, een boek over de sacramenten, komt een aantal lijstjes met plaatsnamen voor. Heemskerk wordt twee maal genoemd, de ene keer geschreven als 'Heimezenkyrke', de andere keer als 'Heimethenkiricha'. In de akte van Echternach uit 1063 wordt Heemskerk geschreven als ‘Hemezenkiryca’. In de loop der tijd is dit veranderd in Heemskerk.

Geschiedenis van Heemskerk

Door archeologisch onderzoek weten we dat er in Heemskerk al lang voor de Middeleeuwen mensen gewoond moeten hebben. De geestgronden in Kennemerland werden al vanaf de Romeinse tijd bewoond. Van nederzettingen was nog niet echt sprake. Het ging om een aantal boerderijen, verspreid over ondermeer de strandwallen en de oude duinen. Van het aan de smalle noordzijde van de strandwallen gelegen Heemskerk wordt pas gesproken sinds de stichting van de kerk.

De geschiedenis van Heemskerk is altijd sterk met een aantal van zijn kastelen verbonden geweest. Door de ligging aan de smalle noordzijde van de strandwallen was Heemskerk voor de graven van Holland van strategisch belang. Het is dus niet verwonderlijk dat hier een aantal kastelen werd gebouwd als verdediging tegen de vijandelijke West-Friezen. De belangrijkste kastelen uit de verdedigingslinie waren het in de 12e eeuw gebouwde Slot te Heemskerck en het uit ca. 1248 stammende Oud-Haerlem. Ook Slot Assumburg dateert oorspronkelijk uit deze tijd. Van Kasteel Oud Haerlem, Kasteel Merestein, Kasteel Rietwijk en Kasteel Poelenburg is niets meer over.

Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten werden Oud-Haerlem en Het Slot te Heemskerck met de grond gelijk gemaakt. Het Slot te Heemskerck werd herbouwd, Oud-Haerlem niet. In 1612 kreeg het Slot te Heemskerck de naam Marquette toen Jonker de Hertaing, de heer van Marquette in Henegouwen, het slot in zijn bezit kreeg. Daarna werd het bewoond door vele adellijken en later vooral door patriciërs. De laatst bekende adellijke bewoners waren van het huis Gevers.

Het waren de kasteelheren van Oud-Haerlem en van slot De Assumburg die een belangrijke rol hebben gespeeld in de Heemskerkse bestuursgeschiedenis, omdat zij tevens ambachtsheer van Heemskerk waren. In de Middeleeuwen was het platteland verdeeld in een groot aantal ambachten. Heemskerk was zo'n ambacht. Het recht om rechtspraak en bestuur uit te oefenen, was in handen van de ambachtsheer, die dit recht in leen hield van de graven van Holland. De eerste ambachtsheren waren leden van het geslacht Van Haarlem, bewoners van Oud-Haerlem.

Aan de oostzijde van Heemskerk bevindt zich het Slot Assumburg. Het werd verbouwd in 1546. Daarbij is gebruikgemaakt van sloopmateriaal van kasteel Oud Haerlem. Het slot is eeuwenlang een adellijk verblijf geweest. Een groot aantal verschillende geslachten hebben er gewoond. Na 1867 bleef het slot onbewoond. Sinds 1911 is het in eigendom van het Rijk, en in 1933 kreeg Assumburg haar bestemming als jeugdherberg.

Heemskerk tegenwoordig

Heemskerk behield haar agrarische karakter totdat de gemeente omstreeks 1960 een rol ging spelen bij de industriële ontwikkeling van de IJmond: Tata Steel, Cemij, MEKOG, Stork-Werkspoor. De komst van de Koninklijke Hoogovens zorgde voor een ingrijpende verandering in de bevolking van de IJmond. Verder kwamen er een drietal industrieterreinen, De Houtwegen, het bedrijventerrein De Trompet langs de A9 en De Waterwegen, gelegen langs de Rijksstraatweg.

In de weidegebieden richting Uitgeest en Zaanstad zijn sinds 1965 tot 2015 nieuwe woonwijken gerealiseerd, waaronder Breedweer, de Maer, Beijerlust, Waterakkers-Lunetten en Broekpolder. Hierdoor kon het aantal inwoners oplopen van ca 6.000 in de jaren vijftig tot 39.000 in 2013.

De gemeente Heemskerk is in 2005 gestart om op diverse plaatsen flats uit de jaren vijftig en zestig te slopen en te vervangen door moderne appartementen en laagbouw. Daarnaast zal in de komende jaren het duurzame bedrijventerrein De Trompet verder worden ingevuld. Naast warmtepompen en zonne-energie wordt op dit bedrijventerrein ook duurzame energie opgewekt met een windturbine die in 2005 geplaatst is. Deze windmolen is vanuit de wijde omtrek te zien door de opvallende blauwe kleur van het Heemskerkse gemeentewapen.

Wijken en buurten van Heemskerk

WijkenBuurten
Heemskerk-Dorp
Centrum, Zaalbergkwartier
Commandeurs en Marquette
Commandeurs, Eikenhof, Landgoed Marquette
Hofland, Oosterwijk en Zuidbroek
Oud Haarlem, Harteheem, Oosterwijk, Zuidbroek
Heemskerkerduin en Noorddorp
De Houtwegen, Industriegebied, Heemskerkerduin, Noorddorp, Westertuinen, Business park IJmond, Duingebied
Poelenburg en Oosterzij
Poelenburg, Oosterzij, Neksloot, Steenstrapark
Noordbroek en De Trompet
De Maer, De Die, Rendorppark, Breedweer, Tolhek, De Trompet, Noorderveld
Kerkbeek
Onderwijzersbuurt, Villabuurt, Beijnesbuurt
Assumburg
Slotherenbuurt, Verzetstrijdersbuurt, Beijerlust
Hoogdorp en Waterakkers
Hoogdorp, Waterakkers
Broekpolder
De Citadel, De Wadden
Oostelijk Heemskerk
Landelijk Gebied